Gözetimli (Proctored) Sınav Nedir, Nasıl Çalışır?

Gözetimli (“proctored”) sınav; 

Sınav ve mülakat güvenliğini sağlamak için kimlik doğrulama, süre/kurallar takibi ve şüpheli davranış izlemeyi insan gözetmen ya da dijital proctoring hizmetleri üzerinden yürüten sınav/mülakat modellerine gözetimli, yani “proctored sınav” denir.

Qproctor’un bu rehberinde gözetimli sınav ve mülakatların nasıl çalıştığını anlatacağız.

Gözetimli Proctored Sınav Nedir?

Proctored (gözetimli) sınav, çevrimiçi ya da fiziksel ortamda yapılan akademik/sertifikasyon ve işe alım değerlendirmelerinde, adayın kimliğini doğrulayıp sınav akışını insan gözetmen veya proktor yazılımı ile sürekli denetleyerek kural ihlallerini önleyen ve gerektiğinde kanıt sunan güvenli sınav türüdür.

Gözetimli sınav ve mülakatlarda önce adayın kimliği doğrulanır. Ardından webcam/ekran/mikrofon kaydı, tarayıcı kilitleme, sekme/cihaz izleme, canlılık (liveness) kontrolleri ve yapay zeka destekli davranış analitiği yapılır.

Gözetimli Proctored Sınav ve Mülakatlar Nasıl İşler?

Online proctoring, okul/üniversite sınavları, sertifikasyonlar ve şirketlerin işe alım testleri ya da video mülakatlarında adayın kimliğini doğrulayıp oturumu çoklu sinyalle denetleyerek çalışır.

Oturum başlamadan önce adaydan kimlik ve yüz doğrulaması alınır, canlılık (liveness) kontrolleriyle sahte sunumlar engellenir, cihaz ve ortam uygunluğu (kamera-mikrofon, bağlantı, gerekiyorsa oda taraması ve ikinci kamera) kontrol edilir.

Oturum başlatıldığında ise tarayıcı/cihaz kilitlenir. Kopyala-yapıştır ve sekmeler arası geçiş engellenir. İkinci ekran ve harici aygıt kullanımı olursa yapay zeka tespit ederek alarm mekanizması çalışır.

Ayrıca sınav/mülakat sırasında adayın webcam, ekran ve mikrofon akışları sistem tarafından takip edilir. Yapay zeka yardımıyla dudak ve göz hareketleri gerçek zamanlı olarak izlenir ve şüpheli aktiviteler kaydedilir.

Proctored (Gözetimli) ve Non-Proctored (Gözetimsiz) Sınav/Mülakatların Farkları

Proctored (Gözetimli) Sınav Platformlarının Özellikleri

360 Derece Ortam Analizi

Adayın bulunduğu alan, ana webcam’e ek olarak ikinci bir kamerayla geniş açıdan kayda alınır ve gerçek zamanlı/sonradan inceleme için analiz edilir. Böylece masa üzerindeki materyaller, ikinci kişi varlığı, ikinci ekran ve yasaklı cihazlar görünür hale gelir.

Canlılık (Liveness) Analizi

Sahte yüz/maske/deepfake girişimlerini engellemek için yüz hareketi, göz kırpma, baş pozisyonu ve ışık yansımaları gibi ipuçları anlık olarak doğrulanır. Sistem, fotoğraf veya video kaydını canlı oturumdan ayırt eder; şüpheli bir durumda ek doğrulama adımı (yeniden selfie, rastgele hareket) tetikler. Böylece “gerçek aday” ile oturumun sürdüğü güvence altına alınır.

Offline Sınav Modu

İnternet bağlantısı koptuğunda sınav güvenli şekilde devam eder; yanıtlar ve etkinlik günlükleri cihazda şifrelenmiş olarak tutulur. Bağlantı geri geldiğinde tüm veriler otomatik ve bütünlük kontrolüyle sunucuya yüklenir.

Tam Güvenlik (Lockdown & Kısıtlar)

Kilitli tarayıcı, kopyala-yapıştır, ekran görüntüsü alma ve sekme/uygulama geçişleri engellenir. İkinci ekran ve harici aygıt takviyesi algılandığında uyarı verir ya da oturumu durdurur.

Akıllı Kimlik Doğrulama

Selfie ve kimlik (ID) fotoğrafı yapay zeka ile eşleştirilir; tutarsızlık, maskeleme veya manipülasyon bulgularında sistem ek kontrol ister. Liveness ile birlikte çalıştığında, sınav öncesi ve sırasında “oturumdaki kişi = başvuran aday” denklemini sürekli doğrular.

Anlık Gözetmen İletişimi

Aday ile gözetmen; görüntülü, sesli veya gömülü sohbet üzerinden anında iletişim kurabilir. Çerçeveden çıkan aday, gürültü, ışık, kadraj veya kural ihlallerinde gözetmen yönlendirme yapar; gerekirse tutanak oluşturur.

Canlı Gözetim

Gözetmenler oturumu gerçek zamanlı izler, şüpheli davranışları işaretler, gereğinde uyarı/pause/sonlandırma aksiyonlarını uygular.

Mobil Uygulama (iOS/Android)

Adaylar iOS ve Android cihazlarıyla sınava katılabilir; telefon ikinci kamera olarak da kullanılabilir. Mobil uygulama, ağ ve donanım testlerini yönlendirir; güvenlik kısıtlarını (kamerayı sabitleme, bildirim engelleme vb.) uygular.

Gelişmiş Yapay Zeka

Göz hareketleri takibi, çoklu yüz/ses algılama, sekme-odak değişimi, büyük blok yapıştırma, ikinci ekran/USB tespiti gibi +20 parametre birleştirilerek risk skoru üretilir. Sistem, düşük riskli “uyarı” ile yüksek riskli “ihlal”i ayırt eder; yanlış pozitifleri azaltmak için insan incelemesine bayrak bırakır.

Çoklu Katılımcı İzleme

Tek bir gözetmen, canlı oturumda yüzlerce adayı (ör. 250) aynı panelden yönetebilir.