Online Sınavlarda Yapay Zeka Kopya Girişimlerini Önlemek
Online Sınav ve Mülakatlarda Yapay Zeka (ChatGPT) Koruması ve Kopya Önle...
BLOG
Online Sınav ve Mülakat Güvenliği:
Çevrimiçi Sınavlarda Proctoring
Dijital Dönüşüm ve Online Sınavlarda Güvenlik Krizi
Geleneksel "fiziksel gözetim" modelinden uzaktan değerlendirmeye geçişle birlikte güvenlik zafiyetleri çoğalmıştır. Verified Market Research verilerine göre, küresel online proctoring pazarının 2025 yılına kadar 1,5 milyar dolarlık hacme ulaşması beklenmektedir.
Akademik Dürüstlük Riski
Öğrencilerin %95'i eğitim hayatlarının bir noktasında kopya çektiğini itiraf etmektedir (Donald McCabe Araştırması).
Yapay Zeka Etkisi
ChatGPT ve Copilot gibi araçlar, "bilgi hatırlama" yerine "bilgi üretme" yoluyla klasik sınavları geçersiz kılmaktadır.
Online Sınav Güvenliğini Tehdit Eden Unsurlar
Analog Açıklar
Yazılımın göremediği fiziksel kopya çeşitleri.
- İkinci Cihaz: Monitör kenarına telefon yerleştirme.
- Collusion: Odada gizlenen ikinci kişi (Kör Nokta).
- Notlar: Kamera açısı dışında kalan kitaplar.
Donanım Hack'leri
İşletim sistemi seviyesinde manipülasyon.
- HDMI Splitter: Görüntüyü yan odaya yansıtma.
- Sanal Makineler (VM): Sınavı sanal pencerede, hileyi ana ekranda yapma.
- Uzak Masaüstü: TeamViewer vb. ile kontrolü devretme.
Generative AI
Otomatik içerik üretimi ve çözüm.
- OCR & Mobil AI: Soruyu çek, Google Lens/GPT çözsün.
- Speech-to-Text: Soruyu fısılda, cevabı kulaklıktan dinle.
- AI Eklentileri: Tarayıcı tabanlı otomatik doldurucular.
Çevrimiçi Sınav Güvenliği Yazılımları: Proctoring Mimarisi
Safe Exam Browser (SEB) ve Lockdown Browser
Bilgisayarı tek bir amaca hizmet eden "Kiosk" moduna alır.
- Süreç Yönetimi: Görev yöneticisi, Alt+Tab, sağ tık engellenir.
- Kara Liste: Discord, Skype, TeamViewer varsa sınav açılmaz.
- Ağ Filtreleme: Sadece sınav sunucusuna izin verilir, Google engellenir.
- Şifreli Ayarlar: .seb dosyaları ile kurallar kriptografik olarak korunur.
Yapay Zeka Kopya Girişimleri Nasıl Önlenir?
Teknik Önlemler
- Kopyala-Yapıştır Engeli: Sorunun AI'ya aktarılmasını yavaşlatır.
- Katı Zaman Sınırı: Soru başına 45sn gibi süreler, AI kullanma vaktini ortadan kaldırır.
- Odak Kaybı Takibi: Tarayıcıdan çıkıldığı an sınav kapanır.
Pedagojik Dönüşüm (Soru Tasarımı)
AI "Nedir?" sorusunu bilir, "Analiz Et" sorusunda zorlanır.
Kötü
"Pazarlamanın 4P'si nedir?" (AI bunu 1 saniyede yazar)
İyi
"Verilen X şirketi kriz senaryosunda, 4P'den hangisini değiştirirse kurtulur? Yerel pazarınızdan örnek verin."
İşe Alımda Mülakat Sahteciliği
Uzaktan çalışma devrimi "Interview Fraud" (Mülakat Sahteciliği) kavramını doğurdu.
Tehditler
- Teleprompter & AI Asistan: Aday soruyu duyar, AI cevabı ekrana yansıtır, aday okur.
- Deepfake: Yüz değiştirme (Face-swap) veya ses taklidi.
- Proxy Mülakat: Kodlama sorusunu başka biri çözer.
Çözüm: Canlılık Testi (Liveness)
Video akışındaki mikro renk değişimleri (kan akışı) ve "başını sağa çevir" komutlarına verilen tepkiler (glitch oluşumu) deepfake'i yakalar.
İpucu: Adaydan "sesli düşünmesini" isteyin. AI sonucu verir, süreci anlatamaz.
İdari Güvenlik: Sınav Yapısının Tasarımı
Teknoloji tek başına yeterli değildir. Sınavın "ayarları" kopyayı imkansız olmasa da "verimsiz" hale getirebilir.
Soru Randomizasyonu
Her öğrenciye aynı sorunun aynı sırayla sorulması, WhatsApp gruplarında "1-A, 2-C" paylaşımlarını kolaylaştırır.
- Geniş Havuz: 50 soruluk sınav için 200 soruluk havuz kullanın.
- Şık Karıştırma: Seçeneklerin yerini her öğrenci için değiştirin.
Doğrusal (Linear) Akış
Öğrencinin bir soruyu geçtikten sonra geri dönememesidir.
- Amaç: Soruları bölüşüp çözme (collusion) taktiğini engeller.
- Etki: Stresi artırabilir ancak güvenlik için soru havuzu darsa en etkili yöntemdir.
Hibrit Çözüm: Rastgele Sözlü Doğrulama
Yapay zeka ve donanım hilelerine karşı nihai çözüm, insan etkileşimidir. Sınıf mevcudunun büyük olduğu durumlarda bile, sınavdan sonra rastgele seçilen %10'luk bir öğrenci grubuyla 5 dakikalık kısa sözlü mülakatlar yapılması caydırıcılığı dramatik oranda artırır.
"Öğrenciye sınav kağıdındaki kendi cevabı gösterilip 'Bunu neden yazdın, açıklar mısın?' diye sorulması, yazarlığın (authorship) doğrulanması için yeterlidir."
Proctoring Sınav Güvenliği Sözlüğü: Ne, Ne İşe Yarar?
Kiosk Modu (SEB)
Nedir? Bilgisayarı sınav süresince tek bir amaca kilitleyen, "Alt-Tab" yapmayı veya başka program açmayı engelleyen tarayıcı modudur.
- Hedef: Google aramaları, ekran paylaşımı.
- Eksi Yönü: Önceden kurulum gerektirir.
Yapay Zeka (AI) Gözetim
Nedir? Kamera görüntüsünü analiz ederek odada ikinci bir kişi, telefon veya kitap olup olmadığını otomatik tespit eden algoritmadır.
- Hedef: Yerine başkasını sokma (Joker), kopya çekme.
- Eksi Yönü: Öğrencide mahremiyet kaygısı yaratır.
Soru Randomizasyonu
Nedir? Geniş bir soru havuzundan her öğrenciye sistem tarafından rastgele farklı soruların (veya şıkların) atanmasıdır.
- Hedef: WhatsApp gruplarında cevap anahtarı paylaşımı.
- Artı Yönü: Öğrenciler tarafından en adil bulunan yöntemdir.
Sözlü Doğrulama (Viva Voce)
Nedir? Sınav sonrası öğrenciye yazdığı cevabı sözlü olarak açıklatmak. Eğer öğrenci yazdığını açıklayamazsa kopya kabul edilir.
- Hedef: ChatGPT ile yazdırma, başkasına çözdürme.
- Artı Yönü: Yapay zekaya karşı en etkili (kesin) çözümdür.
